نمودارهای علّی حلقوی

در پویایی شناسی سیستم ها از ابزارهای نموداری مختلفی برای درک ساختار سیستم استفاده می کنیم. نمودارهای علی حلقوی ابزاری مهم برای نشان دادن ساختار بازخوردی سیستم ها است. فواید نمودار علی حلقوی: دستیابی سریع به فرضیه ای در مورد علت های پویایی؛ استنباط و درک مدل های ذهنی افراد یا گروه ها. یک نمودار علی از تعدادی متغیر تشکیل شده است که به وسیله پیکان هایی که نشان دهنده تاثیرهای علی بین متغیرها هستند به هم متصل شده اند. همچنین باید حلقه های بازخوردی مهم را نیز در نمودار مشخص نمود. به هر رابطه علی علامت + یا - داده شده است که نشان دهنده نحوه تغییر متغیر وابسته در هنگام تغییر متغیر مستقل است. توجه کنید که نماد حلقه در جهت تاثیر حلقه مربوطه ترسیم می شود. یک رابطه مثبت به معنای هم جهت بودن متغیر مستقل و وابسته است و یک رابطه منفی مختلف الجهت بودن علت و معلول را نشان می دهد. قطبیت روابط رفتار متغیرها را توضیح نمی دهد بلکه ساختار سیستم را تشریح می کند. یک متغیر غالبا بیش از یک ورودی دارد. هنگام تعیین علامت هر کدام از رابطه ها دیگر متغیر را ثابت فرض کنید. هنگام ارزیابی رفتار واقعی یک سیستم، تمام متغیرها به طور همزمان با یکدیگر تعامل می کنند. معمولا برای ردیابی رفتار سیستم، باید آن را با رایانه شبیه سازی نمود. برای نشان دادن قطبیت روابط از علائم مثبت یا منفی استفاده کنید. مدل پویایی شناسی سیستم ها باید ساختار واقعی سیستم را طوری تقلید کند که رفتار آن دقیقا مثل رفتار واقعی سیستم باشد. مدل ها و نمودارهای علی باید تنها شامل آن روابطی باشند که شما فکر می کنید نشان دهنده ساختار علی به وجود آورنده سیستم هستند. حلقه های بازخوردی مثبت با علامت + یا R مشخص می شوند. حلقه های منفی با علامت - یا B نشان داده می شوند. دو روش برای مشخص کردن قطبیت حلقه ها وجود دارد: روش سریع و روش درست.

بر اساس روش سریع حلقه چه مثبت باشد چه منفی، باید تعداد ارتباط منفی را در آن بشماریم اگر تعداد روابط منفی زوج باشد، حلقه مثبت است و اگر تعداد فرد باشد حلقه منفی است. استفاده از روش درست به جای روش سریع در بلند مدت باعث صرفه جویی در زمان شما خواهد شد. در روش درست آثار یک تغییر را در طول حلقه ردیابی کنید. اگر بازخورد تغییر اولیه را تشدید کند، حلقه مثبت است و اگر با تغییرات اولیه مخالفت نماید حلقه منفی است. زمانی که نمی توانید قطبیت روشنی را به یک رابطه اختصاص دهید بدین معناست که بیش از یک رابطه علی بین دو متغیر وجود دارد. بهتر است به هر یک از بازخوردهای مهم یک شماره و یک نام تخصیص دهید. تاخیرهای زمانی در ایجاد پویایی ها تاثیر مهم دارند. نمودارهای علی شما باید دربرگیرنده تاخیرهای زمانی باشد. تاخیرهای زمانی همیشه وابسته به ساختارهای حالت و جریان اند. همیشه به مشاهده رفتار بدتر شدن قبل از بهتر شدن توجه کنید. نام متغیرها باید اسم یا عبارت اسمی باشد. نمودار علی ساختار سیستم را نشان می دهد نه رفتار آن را. نام هایی را انتخاب کنید که مفاهیم کاهش و افزایش در موردشان شفاف باشد.نام متغیرها باید به طور طبیعی معنای مثبتی داشته باشد. از خطوط منحنی برای نشان دادن بازخوردهای اطلاعاتی استفاده کنید. نمودارهای خود را طوری ترسیم کنید که حلقه های مهم به صورت دایره ای یا بیضوی دیده شوند. نمودارها را طوری تنظیم کنید تا کمترین برخورد بین خطوط باشد. در نمودارهای علی متغیرهای خود را با شکل هایی شبیه دایره محاط نکنید. رسم نمودار را تکرار کنید تا به بهترین چیدمان برسید.

از نمودار انتظار نمی رود که مدلتان را در جزئی ترین سطح معادلات توضیح دهید. اگر مخاطب در درک روابط دچار مشکل می شوند باید با استفاده از تعداد متغیرهای واسطه بیشتر روابط را واضح تر کنید. تمامی حلقه ها را در یک نمودار بزرگ جا ندهید. مدل خود را به صورت چند مرحله ای و توسط مجموعه ای از نمودارهای علی حلقوی کوچکتر بسازید. هر نمودار باید مرتبط به یک قسمت از داستان پویایی باشد که در حال بازگویی آن هستید. یک نمودار مجزا برای هر کدام از حلقه های مهم مدل رسم کنید. نمودارتان را به تدریج و تکه به تکه کامل کنید. اهداف حلقه های منفی را به طور صریح مشخص کنید. اهداف می توانند در طول زمان تغییر یابند و به فشارهای محیط پاسخ دهند. مصاحبه روشی موثر برای گردآوری داده ها جهت ارائه مدل های مفهومی یا رسمی محسوب می شوند. مصاحبه ها تقریبا هیچ گاه به تنهایی کافی نیستند. از این رو باید با تمامی نقش آفرینان در سطوح مختلف سازمانی مصاحبه کنید. اسامی متغیرها را طوری انتخاب کنید که مشابه کلمات و اصطلاحات مورد استفاده مصاحبه شونده باشد. روابط علی باید در قالب یک پاراگراف در متن توضیح داده شوند.

شما باید نمودارتان را بر اساس کل دانشی که از تجربه سیستم بدست آورده اید رسم و کامل کنید. به دو سیاست اصلی توجه کنید: ۱) استراتژی مورچه ای: هرگز کاری را که امروز می توان انجام داد به فردا واگذار نکنید. ۲) استراتژی ملخی: هیچ وقت کاری را که فردا قابل انجام است امروز انجام ندهید. قانون مشهور پارکینسون بیان می کند کارها برای پر کردن زمان موجود کش می آیند. نمودارهای علی هیچ گاه نمی توانند جامع باشند. این نمودارها هرگز نهایی نمی شوند و همیشه در حال تغییر اند. نموداهای علی تفاوتی بین حالت و جریان قائل نمی شوند.
دست نامرئی آدام اسمیت بیان می کند که دست نامرئی تعادل بازار یا جامعه را به وجود می آورد. آدام اسمیت از نیروهای بازار به دلیل ایجاد یک دست نامرئی برای ارتقاء به یک نقطه که مقصود هیچ کدام نبوده است و این نقطه مکرر منافع جامعه را ارتقاء می دهد، تجلیل می کند. معمولا بهترین کار شروع کردن از ساختار فیزیکی سیستم است. سیستم ها هم از ساختار فیزیکی و هم از قواعد تصمیم گیری افراد درون سیستم تشکیل می شوند. معمولا رسیدن به توافق در یک مدل فیزیکی راحت تر است. مدل های تصمیم گیری معمولا بحث برانگیزترند. هنگام ترسیم یک نمودار علی بهتر است واحدهای اندازه گیری عوامل موجود را مورد توجه قرار دهید. در سیستم های پیچیده ریشه شکل ممکن است در فاصله زمانی دوری از علائم مشکل قرار داشته باشد. نمودارهای علی ابزار پرقدرتی برای ترسیم ساختار بازخوردی سیستم های پیچیده اند. بهترین کار ساختن قدم به قدم مدل است.

 

برگرفته از فصل ۵ کتاب پویایی شناسی کسب و کار نوشته جان د. استرمن